ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ
Ιωάννης Κιούσης, Στέλεχος Διατροφής και Διαιτολογίας.
Σύμφωνα με ανασκόπηση της επιστημονική βιβλιογραφίας που δημοσιεύθηκε στο Διεθνές Περιοδικό για τα Φαρμακευτικά Μανιτάρια, πιστεύεται ότι ξεπερνούν τις 130 διαφορετικές λειτουργίες (2, 7, 37-42)
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
1. Εισαγωγή 2. Τί είναι τα φαρμακευτικά μανιτάρια ; 3. Ανοσορυθμιστική δράση 4. Δραστικότητες: όλο το φάσμα 5. Κλινικές μελέτες 6. Είδη 7. Με ποιον τρόπο να τα καταναλώσετε 8. Ασφάλεια 9. Για πόσο χρονικό διάστημα μπορώ να τα λαμβάνω ; 10. Κατανάλωση από σκύλους 11. Επίλογος |
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ
|
1. Εισαγωγή
Για χιλιετίες, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί από τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο ως βρώσιμοι και φαρμακευτικοί πόροι (33).
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ένας μύκητας άλλαξε την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.
Το 1928 ο Δρ. Αλεξάντερ Φλέμινγκ ανακάλυψε την ουσία που θα έσωζε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και θα μείωνε δραστικά την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών: την πενικιλίνη.
Οι μύκητες και τα παράγωγα τους αποτελούν περισσότερο από το 50% των κλινικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως (31)
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν μακρά ιστορία χρήσης, η οποία αποδεικνύεται από την εύρεση τεμαχισμένων μανιταριών που κουβαλούσε μαζί του ο Ότσι (ο άνθρωπος των πάγων), ο οποίος έζησε πριν από 5.000 έως 5.200 χρόνια (26, 27).
Επίσης, ένα αρχαίο κείμενο που βρέθηκε στην Ινδία, γραμμένο πριν από περίπου 5.000 χρόνια, συζητά τις φαρμακευτικές επιδράσεις των μανιταριών (30)
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια θεωρούνται ως απαράμιλλη πηγή υγιεινών τροφίμων και φαρμάκων (3, 11, 12) και χρησιμοποιούνται για οφέλη στην υγεία (24), ενώ η χρήση τους στην τυπική υγιεινομική περίθαλψη ολοένα και αυξάνεται (28). Επίσης, θεωρούνται ως λειτουργικά τρόφιμα (3), το οποίο σημαίνει ότι είναι επωφελή για τον οργανισμό όχι μόνο όσον αφορά την διατροφική τους αξία αλλά και για τη βελτίωση της υγείας (3).
Από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000 (32), τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν προσελκύσει σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας, το οποίο υποδηλώνεται από :
α. τον αυξανόμενο αριθμό επιστημονικών εργασιών (20), ενώ από το 2014 και μετά, ο ετήσιος αριθμός των νέων δημοσιεύσεων ξεπερνά τις 379 (18), δηλαδή μία νέα δημοσίευση ανά ημέρα.
β. τον αυξανόμενο αριθμό από διεθνή συνέδρια στον τομέα αυτό (20),
γ. την συγγραφή βιβλίων (21),
δ. την διενέργεια ανασκοπήσεων (21), καθώς και
ε. από το γεγονός ότι πλέον τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν και το δικό τους το επιστημονικό περιοδικό, "International Journal of Medicinal Mushrooms", το οποίο δημοσιεύει πρωτότυπα ερευνητικά άρθρα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που αφορούν τα φαρμακευτικά μανιτάρια.
H λίστα με τις ευεργετικές επιδράσεις τους είναι εκτεταμένη, αλλά το κάθε μανιτάρι είναι μοναδικό και παρέχει τα δικά του ξεχωριστά οφέλη για την υγεία.
Ωστόσο, όταν τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται συνδυαστικά, τότε έχουμε την λεγόμενη "μυκοθεραπεία", η οποία προσφέρει και τα μέγιστα αποτελέσματα λόγω της συνεργιστικής δράσης των φαρμακευτικών μανιταριών.
Να επισημάνω ότι τα φαρμακευτικά μανιτάρια δεν αποτελούν θεραπεία για όλες τις παθήσεις, δεν είναι δηλαδή κάποιου είδους πανάκεια.
Στην πράξη, δεν χρησιμοποιούνται ως θεραπεία πρώτης γραμμής, αλλά συμπληρωματικά, και η επιλογή των μανιταριών γίνεται ανάλογα με το τί θέλουμε να επιτύχουμε.
Για χιλιετίες, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί από τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο ως βρώσιμοι και φαρμακευτικοί πόροι (33).
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ένας μύκητας άλλαξε την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.
Το 1928 ο Δρ. Αλεξάντερ Φλέμινγκ ανακάλυψε την ουσία που θα έσωζε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και θα μείωνε δραστικά την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών: την πενικιλίνη.
Οι μύκητες και τα παράγωγα τους αποτελούν περισσότερο από το 50% των κλινικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως (31)
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν μακρά ιστορία χρήσης, η οποία αποδεικνύεται από την εύρεση τεμαχισμένων μανιταριών που κουβαλούσε μαζί του ο Ότσι (ο άνθρωπος των πάγων), ο οποίος έζησε πριν από 5.000 έως 5.200 χρόνια (26, 27).
Επίσης, ένα αρχαίο κείμενο που βρέθηκε στην Ινδία, γραμμένο πριν από περίπου 5.000 χρόνια, συζητά τις φαρμακευτικές επιδράσεις των μανιταριών (30)
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια θεωρούνται ως απαράμιλλη πηγή υγιεινών τροφίμων και φαρμάκων (3, 11, 12) και χρησιμοποιούνται για οφέλη στην υγεία (24), ενώ η χρήση τους στην τυπική υγιεινομική περίθαλψη ολοένα και αυξάνεται (28). Επίσης, θεωρούνται ως λειτουργικά τρόφιμα (3), το οποίο σημαίνει ότι είναι επωφελή για τον οργανισμό όχι μόνο όσον αφορά την διατροφική τους αξία αλλά και για τη βελτίωση της υγείας (3).
Από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000 (32), τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν προσελκύσει σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας, το οποίο υποδηλώνεται από :
α. τον αυξανόμενο αριθμό επιστημονικών εργασιών (20), ενώ από το 2014 και μετά, ο ετήσιος αριθμός των νέων δημοσιεύσεων ξεπερνά τις 379 (18), δηλαδή μία νέα δημοσίευση ανά ημέρα.
β. τον αυξανόμενο αριθμό από διεθνή συνέδρια στον τομέα αυτό (20),
γ. την συγγραφή βιβλίων (21),
δ. την διενέργεια ανασκοπήσεων (21), καθώς και
ε. από το γεγονός ότι πλέον τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν και το δικό τους το επιστημονικό περιοδικό, "International Journal of Medicinal Mushrooms", το οποίο δημοσιεύει πρωτότυπα ερευνητικά άρθρα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που αφορούν τα φαρμακευτικά μανιτάρια.
H λίστα με τις ευεργετικές επιδράσεις τους είναι εκτεταμένη, αλλά το κάθε μανιτάρι είναι μοναδικό και παρέχει τα δικά του ξεχωριστά οφέλη για την υγεία.
Ωστόσο, όταν τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται συνδυαστικά, τότε έχουμε την λεγόμενη "μυκοθεραπεία", η οποία προσφέρει και τα μέγιστα αποτελέσματα λόγω της συνεργιστικής δράσης των φαρμακευτικών μανιταριών.
Να επισημάνω ότι τα φαρμακευτικά μανιτάρια δεν αποτελούν θεραπεία για όλες τις παθήσεις, δεν είναι δηλαδή κάποιου είδους πανάκεια.
Στην πράξη, δεν χρησιμοποιούνται ως θεραπεία πρώτης γραμμής, αλλά συμπληρωματικά, και η επιλογή των μανιταριών γίνεται ανάλογα με το τί θέλουμε να επιτύχουμε.
2. Τί είναι τα φαρμακευτικά μανιτάρια ;
Σύμφωνα με το National Cancer Institute:
"Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι μανιτάρια που χρησιμοποιούνται ως φάρμακα.
Έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση λοιμώξεων για εκατοντάδες χρόνια, κυρίως στην Ασία.
Σήμερα, τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται επίσης για την αντιμετώπιση πνευμονικών παθήσεων και του καρκίνου.
Για περισσότερα από 30 χρόνια, τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν εγκριθεί ως προσθήκη στις τυπικές θεραπείες για τον καρκίνο στην Ιαπωνία και την Κίνα. Σε αυτές τις χώρες, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία" (35). Το πιο καλά μελετημένο φαρμακευτικό μανιτάρι για τον καρκίνο είναι το γανόδερμα.
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι ένας ειδικός τύπος μανιταριών για τα οποία αποδεικνύεται επιστημονικώς ότι εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα από οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό.
Παγκοσμίως, ο συνολικός αριθμός των μανιταριών εκτιμάται στα 140.000 είδη, αλλά μόνο το 10% είναι γνωστά (22).
Από αυτά, μόνο ένας μικρός αριθμός έχουν χαρακτηριστεί ως «φαρμακευτικά μανιτάρια».
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια μπορούν να οριστούν ως μακροσκοπικοί μύκητες (ορατοί με γυμνό μάτι), κυρίως ανώτεροι βασιδιομύκητες. οι οποίοι χρησιμοποιούνται (20) :
- για την πρόληψη, την ανακούφιση ή την επούλωση παθήσεων, ή/και
- για διατροφικούς λόγους.
Σήμερα, τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται κυρίως ως συμπληρώματα διατροφής ή λειτουργικά τρόφιμα (20).
Κλείνοντας, η βοτανική ταξινόμηση τους είναι στα "προσαρμογόνα" τρόφιμα (25), γνωστά και ως ανταπτογόνα τρόφιμα.
Σύμφωνα με το National Cancer Institute:
"Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι μανιτάρια που χρησιμοποιούνται ως φάρμακα.
Έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση λοιμώξεων για εκατοντάδες χρόνια, κυρίως στην Ασία.
Σήμερα, τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται επίσης για την αντιμετώπιση πνευμονικών παθήσεων και του καρκίνου.
Για περισσότερα από 30 χρόνια, τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν εγκριθεί ως προσθήκη στις τυπικές θεραπείες για τον καρκίνο στην Ιαπωνία και την Κίνα. Σε αυτές τις χώρες, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία" (35). Το πιο καλά μελετημένο φαρμακευτικό μανιτάρι για τον καρκίνο είναι το γανόδερμα.
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι ένας ειδικός τύπος μανιταριών για τα οποία αποδεικνύεται επιστημονικώς ότι εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα από οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό.
Παγκοσμίως, ο συνολικός αριθμός των μανιταριών εκτιμάται στα 140.000 είδη, αλλά μόνο το 10% είναι γνωστά (22).
Από αυτά, μόνο ένας μικρός αριθμός έχουν χαρακτηριστεί ως «φαρμακευτικά μανιτάρια».
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια μπορούν να οριστούν ως μακροσκοπικοί μύκητες (ορατοί με γυμνό μάτι), κυρίως ανώτεροι βασιδιομύκητες. οι οποίοι χρησιμοποιούνται (20) :
- για την πρόληψη, την ανακούφιση ή την επούλωση παθήσεων, ή/και
- για διατροφικούς λόγους.
Σήμερα, τα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται κυρίως ως συμπληρώματα διατροφής ή λειτουργικά τρόφιμα (20).
Κλείνοντας, η βοτανική ταξινόμηση τους είναι στα "προσαρμογόνα" τρόφιμα (25), γνωστά και ως ανταπτογόνα τρόφιμα.
3. Ανοσορυθμιστική δράση
Τα φαρμακευτικα μανιταρια είναι από τις λίγες τροφές που παρουσιάζουν ανοσοτροποποιητική ή ανοσορυθμιστική δράση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να τροποποιούν - ρυθμίζουν τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε αυτό να λειτουργεί εντός φυσιολογικών ορίων.
Για παράδειγμα, σε ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. ψωρίαση, σκλήρυνση κατά πλάκας, λεύκη, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.ά.), ρυθμίζουν προς τα κάτω τη λειτουργία του ώστε να κατέβει στα φυσιολογικά όρια, ενώ σε ένα υποτονικό ή/και καταπονημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. καρκίνος, HIV), ρυθμίζουν προς τα πάνω τη λειτουργία του ώστε να ανέβει στα φυσιολογικά επίπεδα.
Ένα εύλογο ερώτημα είναι το εξής : "Πώς είναι δυνατόν η ίδια τροφή να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα σε ορισμένους παθόντες, ενώ να σε άλλους παθόντες να έχει ακριβώς αντίθετη δράση και να καταστέλλει το ανοσοποιητικό ; "
Η έρευνα δεν έχει αποσαφηνίσει ακόμα πλήρως τον ακριβή μηχανισμό δράσης.
Ωστόσο, θεωρώ ότι μία πιθανή εξήγηση δίδεται στο "On the Trail of The Yak Ancient Cordyceps in the Modern World", από τους John Holliday και Matt Cleaver, και είναι η εξής :
Τα φαρμακευτικα μανιταρια είναι από τις λίγες τροφές που παρουσιάζουν ανοσοτροποποιητική ή ανοσορυθμιστική δράση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να τροποποιούν - ρυθμίζουν τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε αυτό να λειτουργεί εντός φυσιολογικών ορίων.
Για παράδειγμα, σε ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. ψωρίαση, σκλήρυνση κατά πλάκας, λεύκη, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.ά.), ρυθμίζουν προς τα κάτω τη λειτουργία του ώστε να κατέβει στα φυσιολογικά όρια, ενώ σε ένα υποτονικό ή/και καταπονημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. καρκίνος, HIV), ρυθμίζουν προς τα πάνω τη λειτουργία του ώστε να ανέβει στα φυσιολογικά επίπεδα.
Ένα εύλογο ερώτημα είναι το εξής : "Πώς είναι δυνατόν η ίδια τροφή να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα σε ορισμένους παθόντες, ενώ να σε άλλους παθόντες να έχει ακριβώς αντίθετη δράση και να καταστέλλει το ανοσοποιητικό ; "
Η έρευνα δεν έχει αποσαφηνίσει ακόμα πλήρως τον ακριβή μηχανισμό δράσης.
Ωστόσο, θεωρώ ότι μία πιθανή εξήγηση δίδεται στο "On the Trail of The Yak Ancient Cordyceps in the Modern World", από τους John Holliday και Matt Cleaver, και είναι η εξής :
Αυτός ο μηχανισμός δράσης φαίνεται να βρίσκεται στη φάση διαφοροποίησης της παραγωγής κυττάρων αίματος. Τα κύτταρα του αίματος παράγονται στο μυελό των οστών.
Όταν φεύγουν από τον μυελό των οστών είναι ανώριμα κύτταρα και κατευθύνονται σε άλλα όργανα του σώματος, όπου ωριμάζουν σε συγκεκριμένους τύπους κυττάρων του αίματος π.χ. ερυθρά αιμοσφαίρια, Τ-κύτταρα, κύτταρα φυσικοί φονείς κ.ά.
Φαίνεται ότι το φαρμακευτικό μανιτάρι κόρντισεπς ασκεί κάποια επιρροή στον μηχανισμό διαφοροποίησης που σηματοδοτεί στον οργανισμό το που θα κατευθύνει αυτά τα ανώριμα κύτταρα για να ωριμάσουν.
Αυτή η ανοσορυθμιστική δράση στο επίπεδο της διαφοροποίησης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η "έξυπνη βόμβα" που έχει στα χέρια της η φύση ώστε να αντιμετωπίσει παθήσεις που σχετίζονται με την φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
4. Δραστικότητες: όλο το φάσμα
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν δείξει ειδικές ιαματικές επιδράσεις λόγω της πολυπλοκότητας των χημικών συστατικών τους και των διαφορετικών βιοδράσεων τους (33), και ήδη από το 1992 μία μελέτη στον επίλογο της αναφέρει ότι "το κοινό χρειάζεται να ενημερωθεί" (34).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν μελετηθεί εντατικά για να βρεθεί η χημική σύσταση τους και οι μηχανισμοί δράσης τους (13), ενώ πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν την φαρμακευτική αποτελεσματικότητά τους (15).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια διαθέτουν φαρμακευτικές ιδιότητες (1), οι οποίες καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος (21), και συγκεκριμένα πιστεύεται ότι ξεπερνούν τις 130 διαφορετικές λειτουργίες (2, 7) όπως:
- ανοσορρυθμιστικές (1, 2, 3, 7, 11),
- αντιοξειδωτικές (1, 2, 4, 7, 11, 23),
- αντιδιαβητικές (1, 2, 3, 7, 11),
- αντι-υπερχοληστερολαιμικές (1, 2, 3, 7),
- αντι-ιικές (1, 2, 7, 11), συμπεριλαμβανομένου του κορωναϊού.
- αντικαρκινικές (1, 3, 12),
- καρδιαγγειακές (1, 2, 7),
- αντιβακτηριακές (1, 2, 7),
- αντιπαρασιτικές (1, 2, 7),
- αποτοξινωτικές (1, 2, 7),
- ηπατοπροστατευτικές (1, 3, 7),
- αντιμικροβιακές (10, 11, 23)
- αντιμυκητιασικές (1, 2),
- ενάντια στους όγκους (2, 7)
- ενάντια στην παχυσαρκία (3), και προστασία από την σχετιζόμενη με την παχυσαρκία υπέρταση και δυσλιπιδαιμία (5)
- αντιγηραντικές (2),
- αντιφλεγμονώδεις (23),
- αντιβιοτικές (12),
- φωτοπροστατευτικές (23),
- νευροπροστατευτικές (28),
και άλλες
Ενδιαφέρον ανάγνωσμα αποτελεί και η εργασία (250+ σελίδες) με τίτλο "Φαρμακευτικα Μανιταρια: ιαματικές ιδιότητες και τρέχουσα ιατρική χρήση με ιδιαίτερη έμφαση στις θεραπείες για τον καρκίνο" από το Ίδρυμα Cancer Research του Ηνωμένου Βασιλείου και το πανεπιστήμιο Strathclyde (19).
Η ολοένα αυξανόμενη γνώση της χημείας, της βιοτεχνολογίας και της μοριακής βιολογίας των μανιταριών, αναμένεται ταχεία αύξηση της χρήσης μανιταριών για φαρμακευτικούς σκοπούς (21).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν δείξει ειδικές ιαματικές επιδράσεις λόγω της πολυπλοκότητας των χημικών συστατικών τους και των διαφορετικών βιοδράσεων τους (33), και ήδη από το 1992 μία μελέτη στον επίλογο της αναφέρει ότι "το κοινό χρειάζεται να ενημερωθεί" (34).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν μελετηθεί εντατικά για να βρεθεί η χημική σύσταση τους και οι μηχανισμοί δράσης τους (13), ενώ πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν την φαρμακευτική αποτελεσματικότητά τους (15).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια διαθέτουν φαρμακευτικές ιδιότητες (1), οι οποίες καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος (21), και συγκεκριμένα πιστεύεται ότι ξεπερνούν τις 130 διαφορετικές λειτουργίες (2, 7) όπως:
- ανοσορρυθμιστικές (1, 2, 3, 7, 11),
- αντιοξειδωτικές (1, 2, 4, 7, 11, 23),
- αντιδιαβητικές (1, 2, 3, 7, 11),
- αντι-υπερχοληστερολαιμικές (1, 2, 3, 7),
- αντι-ιικές (1, 2, 7, 11), συμπεριλαμβανομένου του κορωναϊού.
- αντικαρκινικές (1, 3, 12),
- καρδιαγγειακές (1, 2, 7),
- αντιβακτηριακές (1, 2, 7),
- αντιπαρασιτικές (1, 2, 7),
- αποτοξινωτικές (1, 2, 7),
- ηπατοπροστατευτικές (1, 3, 7),
- αντιμικροβιακές (10, 11, 23)
- αντιμυκητιασικές (1, 2),
- ενάντια στους όγκους (2, 7)
- ενάντια στην παχυσαρκία (3), και προστασία από την σχετιζόμενη με την παχυσαρκία υπέρταση και δυσλιπιδαιμία (5)
- αντιγηραντικές (2),
- αντιφλεγμονώδεις (23),
- αντιβιοτικές (12),
- φωτοπροστατευτικές (23),
- νευροπροστατευτικές (28),
και άλλες
Ενδιαφέρον ανάγνωσμα αποτελεί και η εργασία (250+ σελίδες) με τίτλο "Φαρμακευτικα Μανιταρια: ιαματικές ιδιότητες και τρέχουσα ιατρική χρήση με ιδιαίτερη έμφαση στις θεραπείες για τον καρκίνο" από το Ίδρυμα Cancer Research του Ηνωμένου Βασιλείου και το πανεπιστήμιο Strathclyde (19).
Η ολοένα αυξανόμενη γνώση της χημείας, της βιοτεχνολογίας και της μοριακής βιολογίας των μανιταριών, αναμένεται ταχεία αύξηση της χρήσης μανιταριών για φαρμακευτικούς σκοπούς (21).
5. Κλινικές μελέτες
Σύμφωνα με δεδομένα του 2009, περίπου 100 ερευνητικά ιδρύματα ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη των φαρμακευτικών μανιταριών (29)
Για τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν δημοσιευθεί πολυάριθμες κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους (2).
Κλινικές δοκιμές φάσης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ (1, 2, 7) αξιολόγησαν διάφορες βιολογικά ενεργές ενώσεις που απομονώθηκαν από τα φαρμακευτικά μανιτάρια και χρησιμοποιούνται ευρέως αλλά και με επιτυχία στην Ασία για την αντιμετώπιση σε διάφορα είδη καρκίνου (2), και άλλες παθήσεις (1, 2), όπως είναι π.χ. οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις (8, 9).
Χρήσιμο ανάγνωσμα αποτελεί και η δημοσίευση που απευθύνεται σε επαγγελματίες υγείας που φροντίζουν ανθρώπους με καρκίνο (6).
Υψηλής ποιότητας, μακροπρόθεσμες, τυχαιοποιημένες, διπλές-τυφλές, ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες χρειάζονται ώστε να αποδώσουν στατιστική ισχύ για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους (2).
Σύμφωνα με δεδομένα του 2009, περίπου 100 ερευνητικά ιδρύματα ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη των φαρμακευτικών μανιταριών (29)
Για τα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν δημοσιευθεί πολυάριθμες κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους (2).
Κλινικές δοκιμές φάσης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ (1, 2, 7) αξιολόγησαν διάφορες βιολογικά ενεργές ενώσεις που απομονώθηκαν από τα φαρμακευτικά μανιτάρια και χρησιμοποιούνται ευρέως αλλά και με επιτυχία στην Ασία για την αντιμετώπιση σε διάφορα είδη καρκίνου (2), και άλλες παθήσεις (1, 2), όπως είναι π.χ. οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις (8, 9).
Χρήσιμο ανάγνωσμα αποτελεί και η δημοσίευση που απευθύνεται σε επαγγελματίες υγείας που φροντίζουν ανθρώπους με καρκίνο (6).
Υψηλής ποιότητας, μακροπρόθεσμες, τυχαιοποιημένες, διπλές-τυφλές, ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες χρειάζονται ώστε να αποδώσουν στατιστική ισχύ για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους (2).
6. Είδη
Υπάρχουν πολλά φαρμακευτικά μανιτάρια, αλλά ορισμένα από τα πιο σημαντικά (20) είναι τα εξής :
- Γανόδερμα λούσιντουμ (Ganoderma lucidum),
- Κορίολος ο ποικιλόχρωμος ή τραμέτης ο ποικιλόχρωμος (Coriolus versicolor, Trametes versicolor),
- Λεντινούλα ή σιτάκε (Lentinula edodes, Shiitake),
- Αγαρικό μπλαζέι (Agaricus brasiliensis, Agaricus blazei murrill),
- Κόρντισεπς σίνενσις (Cordyceps sinensis),
- Γριφίσκη η φυλλώδης ή μαϊτάκε (maitake, Grifola frondosa),
- Ερίκιο το αγκαθωτό (Hericium erinaceus)
και κάποια ακόμα όπως :
- Αουρικουλάρια η ωτιόμορφη ή αυτί του Ιούδα (Auricularia auricula)
- Τσάγκα (Chaga, Inonotus obliquus),
- Κοπρίνος ο κομήτης (Coprinus comatus),
- Ενόκι (Enoki),
- Ματσουτάκε (Matsutake),
- Φελλίνος (Phellinus linteus),
- Πολύπορος (Polyporus umbellatus),
- Πόρια κόκος (Poria cocos),
- Τρεμέλλα (Tremella).
Το γανόδερμα έχει - με σημαντική διαφορά - την μεγαλύτερη βιβλιογραφία (16), και στην δεύτερη θέση βρίσκεται το κόρντισεπς (17). Επίσης, το γανόδερμα έχει τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό νέων δημοσιεύσεων (16).
Υπάρχουν πολλά φαρμακευτικά μανιτάρια, αλλά ορισμένα από τα πιο σημαντικά (20) είναι τα εξής :
- Γανόδερμα λούσιντουμ (Ganoderma lucidum),
- Κορίολος ο ποικιλόχρωμος ή τραμέτης ο ποικιλόχρωμος (Coriolus versicolor, Trametes versicolor),
- Λεντινούλα ή σιτάκε (Lentinula edodes, Shiitake),
- Αγαρικό μπλαζέι (Agaricus brasiliensis, Agaricus blazei murrill),
- Κόρντισεπς σίνενσις (Cordyceps sinensis),
- Γριφίσκη η φυλλώδης ή μαϊτάκε (maitake, Grifola frondosa),
- Ερίκιο το αγκαθωτό (Hericium erinaceus)
και κάποια ακόμα όπως :
- Αουρικουλάρια η ωτιόμορφη ή αυτί του Ιούδα (Auricularia auricula)
- Τσάγκα (Chaga, Inonotus obliquus),
- Κοπρίνος ο κομήτης (Coprinus comatus),
- Ενόκι (Enoki),
- Ματσουτάκε (Matsutake),
- Φελλίνος (Phellinus linteus),
- Πολύπορος (Polyporus umbellatus),
- Πόρια κόκος (Poria cocos),
- Τρεμέλλα (Tremella).
Το γανόδερμα έχει - με σημαντική διαφορά - την μεγαλύτερη βιβλιογραφία (16), και στην δεύτερη θέση βρίσκεται το κόρντισεπς (17). Επίσης, το γανόδερμα έχει τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό νέων δημοσιεύσεων (16).
7. Με ποιον τρόπο να τα καταναλώσετε
Ορισμένα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται στην μαγειρική. Ωστόσο, κατά κανόνα διατίθενται ως συμπληρώματα διατροφής.
Το ιδανικό είναι να καταναλώνονται με άδειο στομάχι ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη βιοδιαθεσιμότητα. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένοι άνθρωποι με ευαίσθητο στομάχι, όπου σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να καταναλώνονται αμέσως μετά τα γεύματα.
Ορισμένα φαρμακευτικά μανιτάρια χρησιμοποιούνται στην μαγειρική. Ωστόσο, κατά κανόνα διατίθενται ως συμπληρώματα διατροφής.
Το ιδανικό είναι να καταναλώνονται με άδειο στομάχι ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη βιοδιαθεσιμότητα. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένοι άνθρωποι με ευαίσθητο στομάχι, όπου σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να καταναλώνονται αμέσως μετά τα γεύματα.
8. Ασφάλεια
Αρχικά, είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε επαγγελματία Υγείας για τον τρόπο χρήσης (δοσολογία, ημερήσια κατανομή δοσολογίας κ.ά.).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια, όταν χρησιμοποιούνται σωστά, μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη στην συνολική υγεία. Απλά, βεβαιωθείτε ότι τηρείτε τις οδηγίες χρήσης, την σωστή δοσολογία, και όποτε υπάρχει αμφιβολία, συμβουλευτείτε επαγγελματία Υγείας.
Κατά δεύτερον, να τηρείτε τις οδηγίες σωστής αποθήκευσης που αναγράφονται στις συσκευασίες (π.χ. όχι σε απευθείας έκθεση ηλιακού φωτός).
Τρίτον, να προμηθεύεστε φαρμακευτικά μανιτάρια από πηγές που να μπορείτε να εμπιστευτείτε. Αποφύγετε όσα είναι αμφίβολης ποιότητας ή εάν διατίθενται χύμα.
Τέταρτον, εάν αναζητάτε φαρμακευτικά μανιτάρια στην φύση, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή - ακόμα και εάν έχετε εμπειρία - διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να τα μπερδέψετε με δηλητηριώδη μανιτάρια που τυχαίνει να μοιάζουν με τα μανιτάρια που αναζητάτε.
Υπάρχουν τόσες πολλές ποικιλίες, είδη και υποείδη όπου ακόμα και ένα απλό λάθος, θα μπορούσε να επιφέρει σοβαρές συνέπειες ή ακόμα και τον θάνατο.
Επίσης, ορισμένα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν ιδιαίτερα πικρή γεύση ή είναι σκληρά όπως ένα ξύλο ή απλά είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο για να βρεθούν στην φύση.
Αρχικά, είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε επαγγελματία Υγείας για τον τρόπο χρήσης (δοσολογία, ημερήσια κατανομή δοσολογίας κ.ά.).
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια, όταν χρησιμοποιούνται σωστά, μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη στην συνολική υγεία. Απλά, βεβαιωθείτε ότι τηρείτε τις οδηγίες χρήσης, την σωστή δοσολογία, και όποτε υπάρχει αμφιβολία, συμβουλευτείτε επαγγελματία Υγείας.
Κατά δεύτερον, να τηρείτε τις οδηγίες σωστής αποθήκευσης που αναγράφονται στις συσκευασίες (π.χ. όχι σε απευθείας έκθεση ηλιακού φωτός).
Τρίτον, να προμηθεύεστε φαρμακευτικά μανιτάρια από πηγές που να μπορείτε να εμπιστευτείτε. Αποφύγετε όσα είναι αμφίβολης ποιότητας ή εάν διατίθενται χύμα.
Τέταρτον, εάν αναζητάτε φαρμακευτικά μανιτάρια στην φύση, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή - ακόμα και εάν έχετε εμπειρία - διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να τα μπερδέψετε με δηλητηριώδη μανιτάρια που τυχαίνει να μοιάζουν με τα μανιτάρια που αναζητάτε.
Υπάρχουν τόσες πολλές ποικιλίες, είδη και υποείδη όπου ακόμα και ένα απλό λάθος, θα μπορούσε να επιφέρει σοβαρές συνέπειες ή ακόμα και τον θάνατο.
Επίσης, ορισμένα φαρμακευτικά μανιτάρια έχουν ιδιαίτερα πικρή γεύση ή είναι σκληρά όπως ένα ξύλο ή απλά είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο για να βρεθούν στην φύση.
9. Για πόσο χρονικό διάστημα μπορώ να τα λαμβάνω ;
Οι επιδράσεις των φαρμακευτικών μανιταριών είναι αθροιστικές.
Δεν θα παρατηρήσετε βελτιώσεις εάν τα λάβετε μόνο μία φορά ή σποραδικά για λίγες ημέρες.
Συνεπώς, χρειάζεται να τα λαμβάνετε :
- κάθε μέρα,
- σε μία εύλογη δοσολογία, και
- για ένα επαρκές χρονικό διάστημα
ώστε να αρχίσετε να διαπιστώνετε το πλήρες φάσμα των ευγεργετικών επιδράσεων (βιωματικά αλλά και στις αιματολογικές ή άλλες εξετάσεις).
Οι επιδράσεις των φαρμακευτικών μανιταριών είναι αθροιστικές.
Δεν θα παρατηρήσετε βελτιώσεις εάν τα λάβετε μόνο μία φορά ή σποραδικά για λίγες ημέρες.
Συνεπώς, χρειάζεται να τα λαμβάνετε :
- κάθε μέρα,
- σε μία εύλογη δοσολογία, και
- για ένα επαρκές χρονικό διάστημα
ώστε να αρχίσετε να διαπιστώνετε το πλήρες φάσμα των ευγεργετικών επιδράσεων (βιωματικά αλλά και στις αιματολογικές ή άλλες εξετάσεις).
10. Κατανάλωση από σκύλους
Για τους περισσότερους ανθρώπους που έχουν την συντροφιά κατοικίδιων ζώων, η υγεία και η ευεξία τους είναι κορυφαία προτεραιότητα.
Γνωρίζοντας τις αρνητικές επιδράσεις από τα συνθετικά φαρμακευτικά προϊόντα, αρκετοί άνθρωποι οδηγούνται στο να διερευνήσουν περισσότερο φυσικές προσεγγίσεις
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι μία από αυτές τις προσεγγίσεις.
ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ: ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΡΩΣΙΜΑ
Tα μανιτάρια, είτε είναι φαρμακευτικά είτε είναι βρώσιμα, ορίζονται ως μακροσκοπικοί μύκητες και ανήκουν στο δικό τους ξεχωριστό βασίλειο, τους μύκητες.
Για πολλά χρόνια, τα μανιτάρια θεωρούνταν μέρος του Βασιλείου των Φυτών. Ωστόσο, όταν οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι σε αντίθεση με τα φυτά (που χρησιμοποιούν την ενέργεια του ήλιου για να δημιουργήσουν την τροφή τους), τα μανιτάρια και οι μύκητες εξαρτώνται από το μυκήλιο –– το μέρος του μανιταριού που κρύβεται κάτω από αυτό.
Όπου μεγαλώνουν οι μύκητες, εκκρίνουν ένζυμα που τους βοηθούν να αφομοιώσουν και να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά της πηγής τους.
Με άλλα λόγια, ένα μανιτάρι που θα δείτε σε ένα κούτσουρο νεκρού δέντρου, στην πραγματικότητα ανακυκλώνει τα θρεπτικά συστατικά των νεκρών δέντρων ως τροφή.
Ως επί το πλείστον οι μύκητες δεν είναι ορατοί, εξ ου και ο όρος μακροσκοπικός. Κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας σας στην φύση, ανάλογα με την εποχή του χρόνου, ίσως δείτε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «λουλούδι» ή «φρούτο» των μυκήτων, αλλιώς γνωστό ως "μανιτάρι".
Λάβετε υπ'όψιν ότι δεν είναι όλα τα μανιτάρια ασφαλή για κατανάλωση. Ωστόσο, τα φαρμακευτικά μανιτάρια που έχουν μελετηθεί διεξοδικά πιστεύεται ότι έχουν περισσότερες από 130 διαφορετικές λειτουργίες.
Συνεπώς, μπορούν οι σκύλοι να καταναλώσουν φαρμακευτικά μανιτάρια ;
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΓΙΑ ΣΚΥΛΟΥΣ
Σύμφωνα με την Αμερικανική Κτηνιατρική Ιατρική Ένωση, το 50% των σκύλων άνω των 10 ετών θα αναπτύξουν κάποια στιγμή καρκίνο.
Παρόλο που ίσως φαίνεται ότι αυτό σχετίζεται με την ηλικία, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι τροφές που ταΐζουμε τους σκύλους διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στη υγεία τους.
Η διατροφολόγος Emily Green παρουσιάζει ολοκληρωμένα το θέμα στο βιβλίο της :
MEDICINAL MUSHROOM FOR DOGS: How to use medical mushroom to cure various ailments in dogs includes recipes and cookbook
Ορισμένες πληροφορίες από το βιβλίο της :
Τί χρειάζεται να γνωρίζετε πριν τα δώσετε στο κατοικίδιο σας.
Σε αυτό το βιβλίο θα μάθουμε γιατί τα μανιτάρια είναι θετικά και αρνητικά για τους σκύλους.
Η βοτανική ταξινόμηση για τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι "προσαρμογόνο", το οποίο σημαίνει ότι βοηθούν το σώμα να προσαρμοστεί στο άγχος και να αντισταθεί στην μόλυνση.
Η επίδραση των χημικών ενώσεων από διάφορα μανιτάρια έχει μελετηθεί εκτενώς για ένα μεγάλο εύρος πρόληψης και εφαρμογών ίασης.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν μελέτες (διπλές-τυφλές) για παθήσεις στα κατοικίδια ζώα.
Στον αντίποδα, οι παρενέργειες τους είναι ήπιες και σπάνιες, και οι ευεργετικές επιδράσεις τους είναι καλά τεκμηριωμένες, με αποτέλεσμα πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιδίων και ολιστικοί κτηνίατροι να συμπεριλαμβάνουν τα μανιτάρια σε ιαματικό επίπεδο.
Επίσης, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο κτηνίατρος Don Hamilton, το φαρμακευτικό μανιτάρι κόρντισεπς δρα ευεργετικά στα ούλα σε σκύλους και γάτες.
Κλείνοντας, ένα ενδιαφέρον άρθρο που συντάχθηκε από κτηνίατρο φαίνεται animalwellnessmagazine.com, με τίτλο "η δύναμη των φαρμακευτικών μανιταριών στο κατοικίδιο σας".
Πώς να δώσετε τα φαρμακευτικά μανιτάρια στον σκύλο σας
Ειδικά για το γανόδερμα, λόγω του ότι έχει ιδιαίτερα πικρή γεύση, ο καλύτερος τρόπος μάλλον είναι μέσω κάψουλας.
Για τα υπόλοιπα μανιτάρια, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και την σκόνη.
Σε κάθε περίπτωση, συμβουλευτείτε και τον/την κτηνίατρο σας
Για τους περισσότερους ανθρώπους που έχουν την συντροφιά κατοικίδιων ζώων, η υγεία και η ευεξία τους είναι κορυφαία προτεραιότητα.
Γνωρίζοντας τις αρνητικές επιδράσεις από τα συνθετικά φαρμακευτικά προϊόντα, αρκετοί άνθρωποι οδηγούνται στο να διερευνήσουν περισσότερο φυσικές προσεγγίσεις
Τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι μία από αυτές τις προσεγγίσεις.
ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ: ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΡΩΣΙΜΑ
Tα μανιτάρια, είτε είναι φαρμακευτικά είτε είναι βρώσιμα, ορίζονται ως μακροσκοπικοί μύκητες και ανήκουν στο δικό τους ξεχωριστό βασίλειο, τους μύκητες.
Για πολλά χρόνια, τα μανιτάρια θεωρούνταν μέρος του Βασιλείου των Φυτών. Ωστόσο, όταν οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι σε αντίθεση με τα φυτά (που χρησιμοποιούν την ενέργεια του ήλιου για να δημιουργήσουν την τροφή τους), τα μανιτάρια και οι μύκητες εξαρτώνται από το μυκήλιο –– το μέρος του μανιταριού που κρύβεται κάτω από αυτό.
Όπου μεγαλώνουν οι μύκητες, εκκρίνουν ένζυμα που τους βοηθούν να αφομοιώσουν και να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά της πηγής τους.
Με άλλα λόγια, ένα μανιτάρι που θα δείτε σε ένα κούτσουρο νεκρού δέντρου, στην πραγματικότητα ανακυκλώνει τα θρεπτικά συστατικά των νεκρών δέντρων ως τροφή.
Ως επί το πλείστον οι μύκητες δεν είναι ορατοί, εξ ου και ο όρος μακροσκοπικός. Κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας σας στην φύση, ανάλογα με την εποχή του χρόνου, ίσως δείτε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «λουλούδι» ή «φρούτο» των μυκήτων, αλλιώς γνωστό ως "μανιτάρι".
Λάβετε υπ'όψιν ότι δεν είναι όλα τα μανιτάρια ασφαλή για κατανάλωση. Ωστόσο, τα φαρμακευτικά μανιτάρια που έχουν μελετηθεί διεξοδικά πιστεύεται ότι έχουν περισσότερες από 130 διαφορετικές λειτουργίες.
Συνεπώς, μπορούν οι σκύλοι να καταναλώσουν φαρμακευτικά μανιτάρια ;
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΓΙΑ ΣΚΥΛΟΥΣ
Σύμφωνα με την Αμερικανική Κτηνιατρική Ιατρική Ένωση, το 50% των σκύλων άνω των 10 ετών θα αναπτύξουν κάποια στιγμή καρκίνο.
Παρόλο που ίσως φαίνεται ότι αυτό σχετίζεται με την ηλικία, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι τροφές που ταΐζουμε τους σκύλους διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στη υγεία τους.
Η διατροφολόγος Emily Green παρουσιάζει ολοκληρωμένα το θέμα στο βιβλίο της :
MEDICINAL MUSHROOM FOR DOGS: How to use medical mushroom to cure various ailments in dogs includes recipes and cookbook
Ορισμένες πληροφορίες από το βιβλίο της :
Τί χρειάζεται να γνωρίζετε πριν τα δώσετε στο κατοικίδιο σας.
Σε αυτό το βιβλίο θα μάθουμε γιατί τα μανιτάρια είναι θετικά και αρνητικά για τους σκύλους.
Η βοτανική ταξινόμηση για τα φαρμακευτικά μανιτάρια είναι "προσαρμογόνο", το οποίο σημαίνει ότι βοηθούν το σώμα να προσαρμοστεί στο άγχος και να αντισταθεί στην μόλυνση.
Η επίδραση των χημικών ενώσεων από διάφορα μανιτάρια έχει μελετηθεί εκτενώς για ένα μεγάλο εύρος πρόληψης και εφαρμογών ίασης.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν μελέτες (διπλές-τυφλές) για παθήσεις στα κατοικίδια ζώα.
Στον αντίποδα, οι παρενέργειες τους είναι ήπιες και σπάνιες, και οι ευεργετικές επιδράσεις τους είναι καλά τεκμηριωμένες, με αποτέλεσμα πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιδίων και ολιστικοί κτηνίατροι να συμπεριλαμβάνουν τα μανιτάρια σε ιαματικό επίπεδο.
Επίσης, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο κτηνίατρος Don Hamilton, το φαρμακευτικό μανιτάρι κόρντισεπς δρα ευεργετικά στα ούλα σε σκύλους και γάτες.
Κλείνοντας, ένα ενδιαφέρον άρθρο που συντάχθηκε από κτηνίατρο φαίνεται animalwellnessmagazine.com, με τίτλο "η δύναμη των φαρμακευτικών μανιταριών στο κατοικίδιο σας".
Πώς να δώσετε τα φαρμακευτικά μανιτάρια στον σκύλο σας
Ειδικά για το γανόδερμα, λόγω του ότι έχει ιδιαίτερα πικρή γεύση, ο καλύτερος τρόπος μάλλον είναι μέσω κάψουλας.
Για τα υπόλοιπα μανιτάρια, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και την σκόνη.
Σε κάθε περίπτωση, συμβουλευτείτε και τον/την κτηνίατρο σας
11. Επίλογος
Όπως αναφέρει στο συμπέρασμα της μία μελέτη ήδη από το 2010, τα φαρμακευτικά μανιτάρια προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σε ολόκληρο τον κόσμο ως λειτουργικά τρόφιμα και αποτελούν το «κύμα του μέλλοντος» καθώς η έξυπνη χρήση τους μπορεί να ενισχύσει τον μηχανισμό άμυνας των ανθρώπων (14).
Όπως αναφέρει στο συμπέρασμα της μία μελέτη ήδη από το 2010, τα φαρμακευτικά μανιτάρια προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σε ολόκληρο τον κόσμο ως λειτουργικά τρόφιμα και αποτελούν το «κύμα του μέλλοντος» καθώς η έξυπνη χρήση τους μπορεί να ενισχύσει τον μηχανισμό άμυνας των ανθρώπων (14).
